รีวิว ‘รายากับมังกรตัวสุดท้าย’ แอนิเมชั่นที่เปิดพื้นที่ของชาวอาเซียนในจักรวาลดิสนีย์

‘รายากับมังกรตัวสุดท้าย’ เป็นเรื่องราวของ  ‘รายา’ เจ้าหญิงนักรบจากเผ่าหัวใจ ที่ออกตามหา ‘ซีซู’ มังกรตัวสุดท้ายในตำนาน เพื่อที่จะกอบกู้เมืองและปราบปีศาจดรูนที่ทำให้ทุกคนกลายเป็นหิน แต่การที่ภารกิจจะสำเร็จได้ เธอต้องออกตามล่าชิ้นส่วนของมณีมังกรจากทุกเผ่าเพื่อรวมให้เป็นหนึ่งเดียว หากทำได้ปีศาจจะสลายไปและทุกเผ่าอาจจะรวมตัวกลับมาเป็นดินแดนคูมันตราได้อีกครั้ง แต่รายาจะฝ่ากำพงในใจของตัวเองและเรียนรู้ที่จะไว้ใจศัตรูต่างเมืองที่เคยทรยศเธอได้อย่างไรเราต้องไปดูในเรื่อง

รายา เป็นแอนิเมชั่นที่ได้รับแรงบันดาลใจจากวัฒนธรรมเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ แต่อะไรคือแรงดึงดูดที่พาให้ดิสนีย์อยากผลิตหนังที่ได้แรงบันดาลใจมาจาก ประเทศเล็ก ๆ ที่ประชากรในแต่ละประเทศอยู่เพียงหลักสิบหลักร้อยล้านคน ต่างกับที่เคยพยายามบุกตลาดจีนที่มีประชากรอยู่หลักพันล้านด้วยมู่หลาน?

คำตอบน่าจะเป็นตัวเลขประชากรกว่า 670 ล้านคนทั่วเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ ‘รายากับมังกรตัวสุดท้าย’ จึงเป็นแอนิเมชั่นที่ไม่ได้แรงบันดาลใจจากประเทศใดประเทศหนึ่ง แต่เป็นตัวแทนของประชากรทั้งภูมิภาค นอกจากนี้ยังเป็นการนำร่องการมาของดิสนีย์พลัส บริการสตรีมมิ่งที่กำลังจะเข้ามาเปิดบริการในภูมิภาคของเราในอนาคตอันใกล้นี้ เสมือนเป็นจดหมายผูกมิตรจากดิสนีย์ว่าตลาดเอเซียตะวันออกเฉียงใต้มีพื้นที่ในจักรวาลของดิสนีย์เช่นกัน

ความฉลาดของดิสนีย์และทีมงานคือการผสมเอาวัฒนธรรมเข้าไว้ด้วยกันอย่างลงตัว ไม่ได้เนียนเป็นเนื้อเดียวจนแยกกันไม่ออกและกลายเป็นการเหมารวม แต่ทำให้คนดูสนุกกับการค้นหาวัฒนธรรมของตัวเองที่ซ่อนอยู่ในแอนิเมชั่น เหมือนเราที่ตื่นเต้นเล็กๆ ทุกครั้งที่ได้ยินชื่อ เบญจา น้อย ตุ๊กตุ๊ก ปรานี เห็นตัวละครกินของที่เราคุ้น ๆ กันตามตลาด สถาปัตยกรรมคล้ายคลึงบ้านเมืองของตัว แต่ขณะเดียวกันก็ชี้ได้ไม่ชัดว่าตัวร้ายหรือนางเอกมาจากประเทศไหนให้ใครรู้สึกระคายใจ ทุกอย่างที่ใส่เข้าไปค้นคว้ามาอย่างดีจากผู้เชี่ยวชาญ เลือกแล้วอย่างระมัดระวังและให้เกียรติกันอย่างเต็มที่

เห็นได้ชัดเจนจากการโปรโมต และการคัดเลือกทีมงานที่มาอยู่เบื้องหลัง ถึงแม้นักแสดงส่วนใหญ่ที่ให้เสียงพากย์จะเป็นชาวอเมริกันและอังกฤษ เชื้อสาย จีน ฮ่องกง และเกาหลี ที่มีชื่อเสียงอยู่แล้วในวงการ มีเพียงนักแสดงเชื้อสายเวียดนามสองคนเท่านั้น แต่ทีมงานเบื้องหลังทีมาจากหลายประเทศในภูมิภาคนี้ก็ถูกนำออกมาโปรโมตในประเทศบ้านเกิดอย่างเต็มที่เช่นกัน อย่าง ‘อะเดล ลิม’ และ ‘กี เหงียน’ ผู้เขียนบทชาวมาเลเซียและเวียดนาม หรือ ‘ฝน วีรสุนทร’ Head of Story จากประเทศไทย และการใช้กล่าวว่านักแสดงไทยอย่าง ‘ญาญ่า อุรัศยา’ เป็นหนึ่งในแรงบันดาลใจการสร้างตัวละครขึ้นมาเป็นต้น สิ่งเหล่านี้สร้างพื้นที่ให้คนดูจากชาติต่างๆ ในแอนิเมชั่นเรื่องนี้ เน้นย้ำความเป็นพหุวัฒนธรรม ไม่แพ้กับเนื้อเรื่องและภาพที่เคลื่อนไหวอยู่ตรงหน้าเรา

ด้านเนื้อเรื่อง แม้จะมีความเป็นสูตรสำเร็จสไตล์ดิสนีย์แต่ก็นำเอาข้อปัญหาที่เกิดขึ้นจริงอย่างการไม่ไว้ใจกันระหว่าประเทศเพื่อนบ้าน เพราะอดีตที่เคยขัดแย้งกัน การมองชาติพันธุ์ต่างๆ อย่างเหมารวม เหมือนที่รายามองเผ่าต่างๆ ผ่านทัศนคติที่ถูกหลอมมาจากอดีตมาใส่ไว้ ให้เราได้ฉุกคิดว่าแม้เราจะอยู่รวมกัน แต่น้อยครั้งที่เราจะรู้สึกว่าเราเป็นหนึ่งเดียวกัน พร้อมกับชี้ให้เราเห็นความงามของความเหมือนในความต่าง ที่เราอาจจะลืมไปแล้วหรือไม่ได้คิดถึงมัน

‘รายากับมังกรตัวสุดท้าย’ จึงไม่เพียงแต่ทำให้เรารู้สึกว่าเรามีจุดยืนในจักรวาลดิสนีย์เท่านั้นแต่พาทำให้เรารู้สึกเหมือนได้เดินเข้าไปใกล้เพื่อนบ้านอาเซียนของเรามากขึ้น ราวกับว่าได้ยืนเคียงข้าง ถือเสี้ยวของมณีมังกรและนำมารวมกันเป็นหนึ่งในภาพยนตร์เรื่องนี้ด้วยกัน

กล่าวถึงเนื้อเรื่องกันก่อนตัวหนังเปิดด้วยตำนานเมืองคูมันดราดินแดนยิ่งใหญ่ที่มีสายน้ำผ่านจนเกิดเป็นอวัยวะมังกร 5 เมืองได้แก่ กรงเล็บ เขี้ยว สันหลัง หัวใจ และ หาง แต่เมื่ออสูรร้ายอย่างดรูนบุกโลกเหล่ามังกรจึงพร้อมใจกันต่อสู้สละชีวิตทิ้งไว้เพียงอัญมณีแห่งมังกรที่เก็บอยู่ในเมืองของเผ่าหัวใจ

และเมื่อกาลผันผ่านร่วม 500 ปี เบญจา (แดเนียล แด คิมให้เสียงพากย์) หัวหน้าเผ่ามังกรคิดรวมเผ่าสร้างคูมันดราอีกครั้งจึงเปิดบ้านเชิญเผ่าต่าง ๆ เข้ามาและมันทำให้ รายา (เคลลี มารี ทราน ให้เสียงพากย์) เจ้าหญิงเผ่าหัวใจ ได้พบกับ นัมมาอารี (เจมมา ชานให้เสียงพากย์) เจ้าหญิงเผ่าเขี้ยว จนเกิดความโกลาหลขึ้นเมื่อฝ่ายหลังใ้ช้มิตรภาพหลอกล่อเพื่อชิงอัญมณีแห่งมังกรจนแตกเป็นเสี่ยง ๆ และปลดปล่อยดรูนออกมากัดกินและทำให้ผู้คนถูกสาปแข็งเป็นหินอีกคร้้ง และเพื่อแก้ไขเรื่องทั้งหมดรายาจำต้องรวบรวมเศษอัญมณีจากเมืองต่าง ๆ เพื่อปลุกชีพมังกรและถอนคำสาปให้มนุษย์หินกลับมามีชีวิตอีกครั้ง

เอาล่ะก่อนจะไปตัดสินว่ารายาเป็นคนชาติไหน ? เรามาทำความเข้าใจในหลักการคิดเรื่องเสียก่อน เอาเข้าจริงคือพลอตเรื่องนี่มาทาง Brave ของฝั่งพิกซาร์ไม่น้อยและมันก็ยังเดินตามไบเบิลหนังทำเงินของดิสนีย์แทบทุกกระเบียดนิ้วโดยเฉพาะตัวละครน่ารักที่มาแย่งซีนโดยเฉพาะ คราวนี้ Raya ก็ขนมาเพียบทั้งเจ้าตุ๊กตุ๊กสัตว์ที่ผสมทั้งความบ้องแบ๊วของหมาตัวเหมือนเม่นและกลิ้งได้เหมือน BB8 ใน Star Wars แถมด้วยเหล่าแก๊งจอมโจรผ้าอ้อมสุดแสบ นำโดยน้อยทารกสาวแสบที่เธอพบในเผ่ากงเล็บ ไม่นับรวมพวกแมวยักษ์ของเผ่าเขี้ยวอีก โอ้โหคือแทบจะสำลักความปุกปุยบ้องแบ๊วกันทั้งเรื่องก็ว่าได้

และแน่นอนว่าในสูตรสำเร็จดิสนีย์มักมีประเด็นที่ต้องการสื่อเสมอโดยเฉพาะ Raya เองก็มีประเด็นเรื่องความไว้ใจที่หนังเองก็ช็อกคนดูด้วยฉากเปิดเรื่องที่เต็มไปด้วยหายนะที่น่าตกใจไม่น้อย และมันให้ภาพด้านลบกับความไว้ใจมาก ๆ จนมันนำไปสู่เควสต์ของนางเอกที่ต้องกอบกู้สถานการณ์โดยประเด็นเรื่องความไว้ใจเป็นธีมที่ร้อยรัดกันไปทั้งเรื่องแต่สิ่งหนึ่งที่หนังไม่อาจสร้างความไว้ใจให้เราได้เลยคือโจทย์ของวัฒนธรรมที่หนังเอามานำเสนอนี่แหละ

ทีนี้สิ่งที่คิดว่าน่าสนใจและชวนคิดต่อมากคือการพยายามสร้างโลกและเรื่องราวที่อิงกับความเป็นอาเซียนนี่แหละ ที่ดิสนีย์ก็ไม่ได้เอาวัฒนธรรมมาทื่อ ๆ หรอกนะครับแต่ปน ๆ กันให้เราจับนู่นผสมนี่คิดเอาเองว่ามาจากชาติไหนดังนั้นเราจึงเห็นหน้าตาตัวละครที่โครงหน้าคล้ายคนฮาวายจาก Stitch & Lilo มาอยู่ในชุดคล้ายคนอินโดนีเซียมั่ง เวียดนามมั่ง เดินอยู่ท่ามกลางภูมิประเทศแบบเกาะบาหลี แต่ชื่อตัวละครปน ๆ มีทั้งลาว – ไทยอย่าง น้อย ทอง บุญ ตุ๊กตุ๊ก (แต่มังกรชื่อ ซิซู นะ) บวก ๆ มั่ว ๆ กับชื่อประหลาด ๆ ที่ไม่คุ้นเลยว่าจะเป็นคนอาเซียนแต่หากมองดูดี ๆ เราจะพบว่า Raya อาจกำลังวิพากษ์บางอย่างที่เป็นเอกลักษณ์มากสำหรับคนอาเซียนนั่นคือการหาเรื่องทะเลาะกันเอง

ที่แน่นอนเลยว่าแต่ละชาติย่อมจะต้องตีความเข้าข้างตัวเองแน่นอนว่าดิสนีย์หยิบวัฒนธรรมของชาติตนอะไรบ้างไปแอปพลายนำเสนอในแอนิเมชันที่จินตนาการจัด ๆ แบบนี้ลำพังอย่างชื่อตัวละครน้อยเด็กทารกที่ไม่พูดเลยและอยู่แต่กับลิงเนี่ยชวนสงสัยมากเพราะเอาจริง ๆ จะน้อย จะทอง จะบุญ หรือตุ๊กตุ๊กก็ยากจะตัดสินแล้วว่าชื่อแบบนี้คือชื่อคนไทยหรือลาวเพราะเรามีวัฒนธรรมร่วมที่มีความใกล้เคียงกันมากหรือกระทั่งอินโดนีเซีย มาเลเซียเองก็มีความคล้ายกันมาก ๆ จนในสายตาฝรั่งที่แม้ทีมงานบทจะมีชื่อคนเชื้อสายเอเซียอยู่ ก็ยากจะแยกออกจนทำให้หนังดูมีความเป็นพหุวัฒนธรรมที่กลมกลืนกันจนยากจะแยกว่าเอามาจากชาติไหน

แปลกไม่น้อยที่หนังหยิบเอาประเด็นการรวมกันเป็นปึกแผ่นมาพูดควบคู่ไปกับประเด็น “ความไว้ใจ” ที่หนังเอาเป็นธีมหลักของเรื่องราวยิ่งพิจารณาจากนโยบายเขตเศรษฐกิจอาเซียนที่ตั้งแต่ก่อตั้งปี 2510 ยาวมายัน 2553 หรือ 11 ปีก่อนเราแทบ “ไม่เคยมีหัวใจเดียวกัน” สักเรื่องไม่ว่าจะเป็นกำหนดการเปิดเรียนหรือการตกลงเรื่องการค้าที่เป็นรูปธรรมเราได้แค่ “เศษเสี้ยว” ของผลประโยชน์ไม่ต่างจากอัญมณีแห่งมังกรที่หล่นแตกตอนต้นเรื่องดังนั้น Raya and the last dragon ก็เหมือนบทเรียนอาเซียนในอุดมคติที่อเมริกาเหมือนแซะเราว่า “เมื่อไหร่จะมีใครเริ่มเสียที”

วันหยุดสุดสัปดาห์นี้มีภาพยนตร์เรื่อง Disney’s Raya and The Last Dragon รายากับมังกรตัวสุดท้าย เข้าฉายเป็นภาพยนตร์ที่เหมาะกับการพาลูก ๆ หลาน ๆ ไปชม เพราะแค่ชื่อดิสนีย์ก็การันตีความสนุกมากกว่าครึ่งแล้ว แถมให้เสียงพากย์ไทยโดย ญาญ่า อุรัสย่าอีกด้วย ว้าว! น่าดูมากเลย ถ้าอย่างนั้นเราไปอ่านรีวิวภาพยนตร์ Disney’s Raya and The Last Dragon รายากับมังกรตัวสุดท้าย แบบไม่สปอยล์ กันเลย

ความรู้สึกหลังจากรับชม
ส่วนตัวชอบหนังเจ้าหญิงของดิสนีย์อยู่แล้ว ไม่ว่าจะเป็นโมอานา แอนนา เอลซ่า  แต่เรื่องนี้เป็นเรื่องแรกที่ดิสนีย์ทำการ์ตูนเจ้าหญิงที่มีเชื้อสายเป็นคนเอเชียตะวันออกเชียงใต้ ก็ประเทศแถบประเทศไทยนี่แหละ ไม่ว่าจะเป็นกัมพูชา พม่า มาเลเซีย อินโดนีเซีย หรือไทยเราก็เข้าข่ายเป็นกลุ่มคนที่ในเรื่องพูดถึง ค่อนข้างประทับใจการใส่ใจรายละเอียด ไม่ว่าจะเป็นเสื้อผ้า สถาปัตยกรรม ที่อยู่อาศัย ยานพาหานะ อาหารการกิน ถือว่าถ่ายทอดออกมาได้ใกล้เคียงความเป็น SEA

เนื้อเรื่อง สนุก น่าติดตาม ผูกปมให้ติดตามอยู่หลายครั้ง บางช่วงลูก ๆ ถึงกับบอกรู้สึกอึดอัด แม่ต้องย้ำว่าหนังดิสนีย์ ส่วนใหญ่จะจบดี ไม่ต้องกังวล ภาพวิว ฉากต่าง ๆ สวยงามดูเพลินตา ถึงจะเป็นหนังเจ้าหญิงแต่ก็เป็นเจ้าหญิงผจญภัย จึงมีฉากบู๊แอ็คชั่นต่อสู้มาให้เห็นบ้าง ซึ่งก็ทำออกมาได้ดี ระยะเวลาในการต่อสู้ของแต่ละฉากกำลังดี ไม่นานเกินไปจนน่าเบื่อ ทำให้ดูลุ้นไปกับฉากแอ็คชั่นได้จนจบซีนโดยไม่วอกแวก